Het is de droom van Hivos en Greenpeace dat de grootschalige ontbossing van het Amazone-regenwoud stopt. Om deze droom te verwezenlijken, is een bijzondere coalitie van milieu- en mensenrechtenorganisaties samengebracht. Met ‘Alle ogen op de Amazone’ worden moderne technologieën zoals satellieten, drones en tablets verbonden met de eeuwenoude kennis van de boswachters van de Amazone: de inheemse bevolking.

Achtergrond

Bossen zijn van levensbelang voor het voortbestaan van onze planeet. Ze zorgen voor schone lucht, vers water en houden miljarden tonnen CO2 vast. Maar overal ter wereld verdwijnen bossen in een hoog tempo door menselijk handelen. Wat overblijft zijn kaalgeslagen en platgebrande terreinen, uitgestrekte landbouwgronden en zwaar vervuilde mijnbouwgebieden.

Elk jaar gaat gemiddeld bijna 9 miljoen hectare bos verloren. Dat is ruim twee keer de oppervlakte van Nederland. De eeuwenoude bomen verdwijnen voor onze planken, chocolade (palmolie), leren tasjes, goud en olie. De consequenties voor mens en natuur zijn enorm.

Inheemse volken leven al eeuwen in harmonie met de natuur. Het regenwoud is hún land. De inheemse bewoners van de Amazone zijn cruciaal voor de duurzame bescherming van het regenwoud. Ze vechten voor het behoud van hun leefgebied. Dit is niet alleen belangrijk voor hen, maar voor ons allemaal. Want als we de Amazone verliezen, verliezen we de strijd tegen klimaatverandering.

Aanpak

In het project ‘Alle ogen op de Amazone’ werken Hivos en Greenpeace samen met de inheemse en lokale bewoners in Brazilië, Ecuador en Peru om het regenwoud te beschermen tegen vernietiging door bijvoorbeeld houtkap, mijnbouw en olievervuiling.

De sleutel tot duurzame bescherming van het regenwoud ligt in de handen van de inheemse bevolking. Via verbeterde satelliettechnologie en dronebeelden kunnen ze de ontbossing snel en effectief in kaart brengen. Door het systematisch verzamelen van bewijsmateriaal kunnen rechtszaken aangespannen worden, kan de media op de hoogte worden gehouden of een campagne worden gestart. Het doel is maximale verantwoordelijkheid te creëren over alles wat misgaat met mens en regenwoud. Zodat het voor industrie, overheid en commerciële landbouw onmogelijk wordt om hun macht te misbruiken en door te blijven gaan met de ontbossing van de Amazone.

Stand van Zaken

‘Alle ogen op de Amazone’ werkt in Brazilië, Ecuador en Peru in 9 gebieden samen met de inheemse bevolking. In totaal gaat het om een oppervlakte van ruim twee keer Nederland. In 2018 is het project gestart met het verzamelen van bewijsmateriaal en het opbouwen van campagnes en juridische trajecten om het regenwoud te beschermen. Inheemse gemeenschappen hebben een training gevolgd waarmee ze de illegale activiteiten zoals ontbossing en vervuiling door oliewinning of mijnbouw effectief in kaart kunnen brengen. Er zijn belangrijke stappen gezet in het tegengaan van (illegale) ontbossing.

Eerste milieu-mensenrechtenverdrag in Latijns-Amerika

In maart 2020 heeft de Ecuadoraanse regering het VN Escazu verdrag ondertekend. Dit verdrag is het eerste milieu-mensenrechtenverdrag in Latijns-Amerika en het Caribisch gebied en bevat belangrijke bepalingen over de rechten van inheemse volkeren en kwetsbare bevolkingsgroepen. Rechten die hierin zijn opgenomen zijn onder andere toegang tot informatie, participatie en toegang tot de rechter. Daarnaast stelt het verplichtingen aan bedrijven om de mensenrechten te respecteren.

De bekrachtiging is een belangrijk duurzaam resultaat van ‘Alle ogen op de Amazone’ omdat hiermee beleid kan worden ontwikkeld om landrechten te waarborgen en de rechten van lokale en inheemse volkeren en lokale gemeenschappen te beschermen.

Gewonnen rechtszaak

In Ecuador heeft de inheemse Waorani-gemeenschap met bewijsmateriaal zoals kaarten over de biodiversiteit in hun leefgebied, een rechtszaak aangespannen tegen de overheid én gewonnen. Door deze overwinning hebben de Waorani 500.000 hectares regenwoud duurzaam kunnen beschermen tegen oliewinning. Een belangrijke overwinning voor inheemse rechten, voor de Amazone en voor ons klimaat. De inheemse leider Nemonte Nenquimo is dankzij haar inzet in deze strijd in 2020 opgenomen in TIME magazine’s lijst van 100 meest invloedrijke personen ter wereld.

Minder ontbossing

In het leefgebied van Karipuna zijn ontbossing en landroof aanzienlijk vertraagd sinds de inheemse gemeenschap begon met bosmonitoring en juridische acties. In vergelijking met vorig jaar is de ontbossing op hun land met 49% gedaald. Het leefgebied van de Karipuna in de Braziliaanse provincie Rondônia is een van de meest bedreigde inheemse gebieden in de regio. Waarmee weer is aangetoond dat waar de inheemse rechten worden gerespecteerd, het bos beter wordt beschermd. Hivos en Greenpeace blijven daarom strijden bij (inter)nationale en regionale overheden voor een permanente bescherming van de gebieden en landrechten voor inheemse gemeenschappen.

Corona bereikt ook de Amazone

Inheemse volken zijn dubbel zo kwetsbaar voor het coronavirus – mede omdat ze geïsoleerd leven en weinig tot geen toegang hebben tot gezondheidszorg en informatie. Maatregelen zoals quarantaines en lockdowns beperken de toegang tot de voor hen toch al moeilijk te bereiken goederen en diensten nog meer. Tegelijkertijd houden landrovers, houthakkers en mijnwerkers zich niet aan de lockdown en gaan door met het binnenvallen van het bos, waardoor het virus verder verspreidt en de ontbossing verder gaat.  De gevolgen van het virus kunnen catastrofaal zijn voor veel gemeenschappen en hun gevecht voor het behoud van hun leefgebied. Hivos en Greenpeace hebben ook in deze crisis de inheemse gemeenschappen gesteund en samen met hen initiatieven opgezet om gezondheidszorg en informatievoorziening in de inheemse gebieden te versterken.

Ook actie in Nederland

Ook in Nederland wordt aandacht gevraagd voor de bescherming van de Amazone en haar bewoners. Hivos en Greenpeace roepen de Nederlandse en Europese overheden op te zorgen voor een effectieve en solide Europese bossenwet. Deze wet moet ervoor zorgen dat er geen producten meer op de Europese markt komen, waarvoor bos is verdwenen. Zodat consumenten ervan op aan kunnen dat ze producten kopen die vrij zijn van ontbossing en mensenrechtenschendingen.

Op het Museumplein in Amsterdam is aandacht gevraagd voor de bescherming van de Amazone door de grote rode IAmsterdam letters te vervangen door IAmazonia.

En in poppodium Paradiso is samen met een groep Nederlandse rappers en artiesten een benefietconcert georganiseerd naar aanleiding van de verwoestende branden in de Amazone in de zomer van 2019 en 2020.

Dankzij de deelnemers van de Postcode Loterij komt ‘Alle ogen op de Amazone’ iedere dag een stap dichterbij de droom: het stoppen van de grootschalige ontbossing en vervuiling van het Amazoneregenwoud.