De neushoorn is een doelwit van stropers en wordt ernstig met uitsterven bedreigd. Niets doen voor de neushoorn is geen optie. De droom van Peace Parks Foundation en het Wereld Natuur Fonds is om de neushoorn voor uitsterven te behoeden. Zij hebben hiervoor een brede aanpak ontwikkeld. De Nationale Postcode Loterij heeft Peace Parks Foundation en het Wereld Natuur Fonds in 2014 gesteund met een bedrag van 14,4 miljoen euro voor dit droomproject. De eerste resultaten van het programma zijn veelbelovend, hoewel het aantal stroopincidenten nog altijd groot is.

De achtergrond

Op de wereld lopen nog maar zo’n 25.000 neushoorns rond, waarvan de grootste populatie leeft in wildparken in Afrika. Een neushoorn is inmiddels gemiddeld ruim 400.000 dollar waard. Alleen vanwege z’n ruim 4 kilo wegende hoorn. Dit bedrag wordt betaald in met name Aziatische landen waar men gelooft in de geneeskrachtige werking van de hoorn.

Criminele bendes maken misbruik van dit bijgeloof en zetten een structuur op van stroper tot afnemer waarbij zij zelf als tussenpersonen heel veel geld verdienen. De neushoorn is - zonder onze hulp - kansloos tegen de hebzucht van deze criminele bendes. De wildparken kunnen ondanks overheidscontrole de neushoorns niet afdoende beschermen. De parken zijn te groot, de nachten te donker. Stropers hebben vrij spel. Er worden op grote schaal neushoorns gestroopt. In 2014 zijn er meer dan 1.100 neushoorn illegaal gedood. Mede door het programma van Peace Parks en het Wereld Natuur Fonds wordt het stropers echter steeds moeilijker gemaakt. Voor het eerst in tientallen jaren is het aantal gedode neushoorn in 2015 gedaald. Een mooie aanmoediging om de gekozen aanpak door te zetten.

De aanpak

Peace Parks Foundation en het Wereld Natuur Fonds hebben de handen ineen geslagen voor een krachtige, effectieve actie, waarbij de combinatie van verschillende activiteiten van groot belang is. Ze pakken de smokkel aan op traditionele én nieuwe manieren. Onder andere door gebruik van nieuwe technologie zoals drones en door het toepassen van zogenaamde tracking and tracing technieken. Bovendien moeten criminele netwerken blootgelegd worden en regeringen werk maken van het vervolgen van deze syndicaten. Tenslotte is voorlichting in Azië van belang om het bijgeloof te bestrijden en zo de vraag naar neushoorn-hoorn te verminderen.

Hoorns waardeloos maken
Onderdeel van de eerste fase van het project was verder onderzoek naar de beste methode om de hoorn waardeloos te maken. Er is onderzoek gedaan naar verschillende vormen van chemische behandeling van de hoorn en het zetten van een ‘radioactieve’ handtekening op de hoorn met behulp van uranium. Na uitgebreid wetenschappelijk onderzoek is uiteindelijk afgezien van deze methode. Er bleek geen methode te zijn om een chemische stof te ontwikkelen die zich goed door de hoorn verspreidt en ook op grote schaal in te zetten is. Tegelijkertijd was vervoer van uranium ter plekke te gecompliceerd.

Neushoorn tracking
Het Neushoorn Protectie programma gebruikt de bijdrage uit het droomfonds om nieuwe technologieën te onderzoeken en te ontwikkelen. Gekeken wordt naar onder meer chipping (tracking and tracing). De eerste pilots voor tracking en tracing projecten zijn in 2015 en 2016 uitgevoerd. Met tracking en tracing wil Peace Parks een snel waarschuwingssysteem opzetten als neushoorns in gevaar zijn of al gestroopt zijn. Hiermee kan beter bewijsmateriaal worden verzameld om criminele stropers aan te pakken. Bij de pilots kwamen enkele technische problemen boven water, onder andere de beperkte levensduur van batterijen. Een Nederlands bedrijf ontwikkelde een technologie met zeer laag stroomgebruik, waarmee neushoorns over een lange afstand kunnen worden gevolgd. In de komende maanden wordt dit systeem verder getest. Het uiteindelijke doel in 2017 is ongeveer 800 neushoorns uit te rusten met deze tracking technologie. Het stropen van neushoorns is dan weer een stuk moeilijker gemaakt.

Tegengaan straffeloosheid
Naast het zoveel mogelijk direct beschermen van de neushoorn wordt ook een einde gemaakt aan de straffeloosheid van de stropers en smokkelaars rond de neushoorn-hoornhandel. Enerzijds versterken de organisaties de meer traditionele anti-smokkelmethoden, zoals het speuren naar stropers door parkwachters en drones. Anderzijds pakt het Wereld Natuur Fonds de internationale criminaliteit rond de smokkel aan. Er is een onafhankelijke Wildlife Justice Commission opgericht die opereert vanuit Den Haag. Het doel is bewijs verzamelen, rechtspraak voorbereiden, politieke lobby en publieke druk organiseren om zo ‘wildlife crime’ een halt toe te roepen. Begin 2017 ontving de Wildlife Justice Commission een eenmalige schenking van 2,5 miljoen euro van de Postcode Loterij om de eerste successen te kunnen voortzetten.

Bewustwordingscampagnes
Ook werken de organisaties hard om de vraag naar neushoornproducten te stoppen. Zij hebben bewustwordingscampagnes geïnitieerd in Vietnam.

Stand van zaken

Op verschillende fronten zijn resultaten geboekt in het eerste jaar van het project:

Neushoorn tracking

1. Onderzoek naar tracking en tracing van neushoorns levert veelbelovende resultaten op. Na afrondende testen in het eerste halfjaar van 2017 worden 800 neushoorns voorzien van een volgsysteem waardoor ze beter worden beschermd. Bovendien kan er direct bewijsmateriaal worden verzameld tegen stropers.

Tegengaan straffeloosheid

2. Onder regie van het Neushoorn Protectie-programma is er uitgebreid getest of onbemande luchtvaartuigen (UAV’s) kunnen helpen bij de bescherming van neushoorns. Met name de mogelijkheid om snel ‘luchtsteun’ te kunnen geven bij nachtelijke operaties tegen stropers bleek van grote waarde. Een uitdaging is om de toepassing van UAV’s in lijn te brengen met de regelgeving van de luchtvaartautoriteiten. Ook zijn er nog technische uitdagingen. Naar verwachting worden de uitdagingen met het volwassen worden van de markt voor deze apparatuur snel opgelost.

3. In 2015 zijn vier pilots gestart met het monitoren van de neushoorns door middel van een satelliet-volgsysteem in een aantal gebieden waar kleinere neushoornpopulaties leven. Dankzij het volgsysteem kan er direct ingegrepen worden als dat nodig is.

Dit initiatief is gekoppeld aan het surveillance- en digitale radiocommunicatieproject dat door Ezemvelo KwaZulu-Natal Wildlife in Zuid-Afrika en het Limpopo National Park in Mozambique is opgezet. Dit project maakt gebruik van dezelfde infrastructuur voor het ontvangen en verzenden van informatie via wachttorens en zendmasten. De wachttorens en de inmiddels dertien zendmasten helpen ordehandhavers sneller te reageren waardoor stroperij voorkomen kan worden.

4. Meer dan 300 rangers in het Kruger National Park en meer dan 80 rangers in Limpopo National Park zijn getraind en voorzien van een uitgebreidere uitrusting. Het Limpopo National Park is inmiddels ook in het bezit van een vliegtuigje om een bijdrage te leveren aan de dagelijkse monitoring.

5.  In verschillende parken zijn de teams van dierenartsen versterkt en beter opgeleid, waardoor er meer capaciteit is om gewonde neushoorns te behandelen. Alles wordt uit de kast gehaald om – met name jonge – gewonde neushoorns direct en zo goed mogelijk te helpen. De dierenartsen helpen ook bij het verzamelen van forensisch bewijs tegen stropers.

6. Om neushoorns beter te beschermen, worden zij vanuit het Krugerpark in Zuid-Afrika verplaatst naar beter beveiligde gebieden in het park. Hierdoor wordt ook het geboortecijfer van de neushoorn in deze gebieden positief beïnvloed. De neushoorns die worden verhuisd, zijn uitgerust met een volgsysteem. Vanaf begin 2015 zijn er drones ingezet in het Krugerpark in Zuid-Afrika om de gebieden in de gaten te houden. Hierbij worden de eerste successen geboekt.

7. In Mozambique is een onafhankelijke opsporingsorganisatie aangesteld. De dienst heeft inmiddels zo’n vijftien mogelijke stropers en smokkelaars in het vizier, die zij momenteel verder onderzoeken. Vier stropers zijn inmiddels gearresteerd.

8. De Wildlife Justice Commission in Den Haag is in oktober 2015 officieel gelanceerd. De eerste twee zaken zijn voorbereid, waarvan één zaak inmiddels is gedeeld en aangeboden aan de overheid van Vietnam.

Bewustwordingscampagnes

9. Een groep jonge Vietnamezen heeft op uitnodiging van Peace Parks een trektocht gemaakt door een wildreservaat. Ook bezochten zij een weeshuis voor neushoorns. De jongeren spelen de hoofdrol in een communicatiecampagne die in 2016-2017 wordt uitgerold in Vietnam.

10. Er is een driejarige campagne gestart om het gedrag van het kapitaalkrachtige deel van de bevolking van Vietnam te veranderen. Twee van de bekendste popartiesten van Vietnam zijn een campagne gestart op de grootse privéscholen van Vietnam. Het zijn met name de ouders van deze kinderen die neushoorn-hoorn gebruiken als statussymbool.

11. In 2015 zijn overeenkomsten getekend tussen Afrikaanse leiders en Vietnam en China ter bescherming van wildlife.

Voor het eerst sinds een decennium is het aantal verdwenen gestroopte neushoorns in Zuid-Afrika gedaald.